Dylematy tożsamościowe na pograniczu polsko-białoruskim
Abstrakt
Tożsamość ludności na pograniczu polsko-białoruskim jest uzależniona od wielu czynników o charakterze obiektywnym i subiektywnym. Identyfikacja narodowa jest często wtórna wobec tożsamości kulturowej lub wyznaniowej. Występujący najczęściej indyferentyzm narodowościowy (tzw. tutejszość) przyczynia się do powstawania stereotypów czy sprowadzania kategorii tożsamości narodowej do tożsamości wyznaniowej („Polak-katolik”, „Białorusin-prawosławny”).
Samo pogranicze polsko-białoruskie obszarowo bywa niedookreślone w związku z brakiem wyraźnych granic. Tak złożona sytuacja jest wynikiem różnych wpływów kulturowych, historycznych oraz politycznych. Szczególne znaczenie ma stosunkowo późne – w porównaniu ze świadomością polską czy rosyjską – kształtowanie się białoruskiej świadomości narodowej oraz brak tradycji państwa białoruskiego. Brak wyraźnych naturalnych granic etnicznych oraz tradycji narodowych białoruskich sprawia, że na pograniczu polsko-białoruskim granice tożsamości narodowej przebiegają przez rodziny – w jednej rodzinie mogą ujawniać się różne opcje narodowościowe: polska, białoruska, litewska, żydowska, rosyjska. Na dylematy tożsamościowe wpływają takie czynniki, jak: stan świadomości narodowej, język, przywiązanie do tradycji, znajomość historii, przynależność wyznaniowa, doświadczenia historyczne, sytuacja polityczna oraz koniunkturalizm.
Downloads
Bibliografia
Al. S., Po spisie, „Przegląd Wileński”, 1932, nr 1–2.
Bohdanowicz A., O języku białoruskim, „Kuryer Litewski”, nr 14, 17 (30) września 1905.
[Bohuszewicz F.], Dudka białaruskaja Macieja Buraczka, Kraków 1891.
Chodubski A., O tożsamości na pograniczu kultur, w: Dziedzictwo przeszłości związków językowych, literackich i kulturowych polsko-wschodniosłowiańskich, t. 4: Kultura i literatura, red. J. F. Nosowicz, Białystok 2000.
Chodubski A., Swoistość kształtowania się tożsamości na pograniczach kultur, w: Europejskie dylematy i wyzwania: praca zbiorowa, red. S. Wojciechowski, Poznań 2004, s. 7–16.
Czeczott W. X., Około kwestji białoruskiej, „Litwa i Ruś”, 6 (1913).
Dzwonkowski R., O. Gorbaniuk, J. Gorbaniuk, Postawy katolików obrządku łacińskiego na Białorusi
wobec języka polskiego, Lublin 2004.
Eberhardt P., Przemiany narodowościowe na Białorusi, Warszawa [1994].
Engelking A., „Bohadzin, wiermnoha”. Z badań etnograficznych na Grodzieńszczyźnie, „Konteksty”,
, nr 3–4.
Engelking A., Nacje, to znaczy grupy religijne. O wynikach etnograficznych badań terenowych na Grodzieńszczyźnie, „Kultura i Społeczeństwo”, 32 (1996) nr 1.
Huntington S., Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, przeł. H. Jankowska, Warszawa 1997.
Jazepka S. z Z., Miasteczka Kiemieliszki, „Biełarus”, nr 27, 3 lipca 1914.
Kabzińska I., Wśród „kościelnych Polaków”. Wyznaczniki tożsamości etnicznej (narodowej) Polaków na Białorusi, Warszawa 1999.
Krysiński A., Liczba i rozmieszczenie Białorusinów w Polsce, „Sprawy Narodowościowe”, 2 (1928) nr 3–4.
Mackiewicz J., Pod każdym niebem, Londyn 1964.
Moroz M., „Krynica”. Ideologia u przywódcy białoruskiego katolicyzmu, Białystok 2001.
Narcyz-Ogończyk, Stosunki etnografi czne na Litwie, „Goniec Codzienny”, nr 35, 21 kwietnia (4 maja) 1910.
Pawlikowski M. K., Mińszczyzna, „Pamiętnik Wileński”, 1971.
Redakcja, W kwestii języka białoruskiego, „Kuryer Litewski”, nr 15, 18 września (1 października) 1905.
Sadowski A., Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok 1995.
Skrobocki E., Jestem dumny ze swej polskości, „Magazyn Polski”, 1992, nr 1.
Smułkowa E., Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa 2002.
Smułkowa E., O wieloznaczności pojęcia ‘Polak’, ‘polski’ na Białorusi. (Z doświadczeń badacza i dyplomaty), w: taż, Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa 2002.
Smułkowa E., Wokół pojęcia pogranicza. Wschodnie i zachodnie pogranicze Białorusi, w: Pogranicza Białorusi w perspektywie interdyscyplinarnej, red. E. Smułkowa, A. Engelking, Warszawa 2007.
Stankievič A., Biełaruski chryścijanski ruch, Vilnia 1939.
Straczuk J., Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi, Wrocław 2006.
Tarasiuk D., Polacy białoruscy wobec idei współpracy narodów w latach 1905–1918, w: Europa unii i federacji. Idea jedności narodów i państw od średniowiecza do czasów współczesnych, red. K. Ślusarek, Kraków 2004.
Turonek J., Wacław Iwanowski i odrodzenie Białorusi, Warszawa 1992.
Wasilewski K., Opieka nad Polonią i emigracją po 1989 roku, „Przegląd Polsko-Polonijny”, 2011, nr 1.
Wasilewski L., Litwa i Białoruś. Przeszłość – teraźniejszość – tendencje rozwojowe, Kraków [1912].
Winnicki Z. J., Uwagi o wpływie i skutkach stosowania niektórych metod i środków depolonizacyjnych na obszarze Ziem Białoruskich, na polską świadomość narodową w drugiej połowie xx wieku i współcześnie, w: Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Białorusi, red. E. Skrobocki, Grodno 2003.
Wysłouch S., Stosunki narodowościowe na terenie województw wschodnich, Warszawa 2013.
Zienkiewicz T., Polskie życie literackie w Mińsku w xix i na początku xx wieku (do roku 1921), Olsztyn 1997.
Zubowicz P., Białoruś i Białorusini, „Praca”, 1910, nr 1.
Żołędowski C., Białorusini i Litwini w Polsce, Polacy na Białorusi i Litwie. Uwarunkowania współczesnych stosunków między większością i mniejszościami narodowymi, Warszawa 2003.
Żukowski W., Polacy i Białorusini, Wilno 1907.
Анісько Д., Дамінік Анісько – аўтабіяграфія, „Божым Шляхам”, 1972, nr 1.
Арабей Л., Стану песняй…, Мінск 1990.
З Беларусі і Літвы, „Наша Ніва”, nr 6, 4 (17) lutego 1910.
Луцкевіч А., Да гісторыі Беларускага руху, Мінск 2003.
Статистический ежегодник Республики Беларусь, Минск 2000.
Ўласаў А., Вильня 25 апрыля, „Наша Нива”, nr 9, 25 kwietnia 1908.
Цётка, Выбраныя творы, Мінск 2001.
